سیمانهای آمیخته گام اجتناب‌ناپذیر صنعت سیمان

صنعت و تولید صنعتی در دنیا، مسیر پر شتابی را طی کرده و در جهان پر رقابت امروزی بدون تردید توفیق نصیب صنایع و شرکت‌هایی است که با نگاه آینده نگر و همه جانبه، پژوهش و توسعه را چراغ راه تولید و توسعه پایدار قرار می دهند. گروه صنایع سیمان کرمان با نگاه راهبردی پیش بینانه، پیشگام ایجاد تحول در صنعت سیمان ایران شده و مجموعه‌ای از دستاوردهای دانش‌بنیان خود را در سال‌های اخیر رونمایی، عرضه و در معرض امتحان نهاده است.
در ابتدا بفرمایید سیمان آمیخته چه نوع سیمانی است؟
طبق تعریف استاندارد سیمان های آمیخته (Blended Cement) سیمان‌های هیدرولیکی اند که از ۲ یا چند جزء (که حداقل یکی از آن‌ها سیمان یا کلینکر پرتلند نیست) می‌باشند که بطور جداگانه و یا با هم آسیاب می شوند، یا به عبارتی دیگر این سیمان‌ها بجز کلینکر یا سیمان پرتلند و سنگ گچ، حاوی حداقل یک نوع مواد معدنی پودری دیگر می باشند.
سیمان آمیخته که گاهی اوقات با عناوین دیگری چون مرکب یا کامپوزیت نیز معرفی می شوند در حقیقت به گونه ای از سیمان ها اطلاق می شود که با اضافه نمودن مواد معدنی بعد از پروسه پخت وترکیب آن در مرحله آسیاب سیمان به کلینکر ، منجر به کاهش قابل توجه مصرف کلینکر در محصول نهایی سیمان می شود.
تاریخچه سیمان های آمیخته در دنیا چه بوده؟ و در ایران چه روندی را طی کرده است؟
اگر چه بنا به مستندات موجود می توان اولین مقطع زمانی تولید جدی سیمان‌های آمیخته را از حدود سال 1910م به بعد در آمریکا دانست، اما در واقع و پس از جنگ جهانی دوم و دهه 1950 مفاهیمی چون مصارف انرژی، کنترل آلودگی ها و حفاظت از محیط زیست و همچنین استفاده بهینه منابع شکل جدی تری بخود گرفت و کاهش مصارف انرژی، کاهش آلایندگی و معضل تولید ضایعات صنعتی همچون سرباره های کارخانجات فولاد سبب آن شد که فکر مصرف آن ها در بتن به صورت افزودنی و یا مصرف آن ها در تولید سیمان و تهیه سیمان های خاص و آمیخته مطرح شود.
با مبادرت به تولید این نوع سیمان ها مشخص شد که در پاره ای اوقات می توان به خواص بسیار مثبتی در پارامترهای کیفی سیمانی رسید و حتی برخی نقاط ضعف سیمان های سنتی را حذف نمود یا از شدت آن کاست و تولید و مصرف آنها به عنوان محصولات اقتصادی با مزایای بالا روز به روز آشکارتر شد. این مفاهیم بمرور سبب تولید بیشتر سیمان های آمیخته و تنوع هر چه بیشتر این محصولات شد.
در ایران نیز ، مرحوم دکتر حامی حدود ۹۰ سال قبل مطالعاتی در باره برخی پوزولان های کشور انجام داده و به ثبت رسانده است اما تولید سیمان های آمیخته در مقیاس صنعتی به معنای واقعی و به شکل جدی در دهه ۷۰ آغاز شد. سیمان آمیخته تولیدی در ایران در ابتدا عمدتا شامل سیمان های سرباره ای و پوزولانی بوده است.
دلیل اصلی وتوجیه پذیر حرکت به سمت تولید سیمانهای مرکب چیست؟
رشد تقریبی بالغ بر یک درصد سالیانه جمعیت جهان و نزدیک شدن آن به مرز ۱۰ میلیارد نفر طی چند دهه آینده که همراه با رشد اقتصادی، تامین رفاه و سطح استانداردهای زندگی است سبب افزایش مصرف منابع و نیاز به انرژی بیشتر و در نتیجه افزایش حجم بالای تولید گازهای گلخانه ای می شود که عامل مهم گرم شدن کره زمین است. بنظر میرسد بزودی اعمال محدودیت های گازهای گلخانه و جرایم ناشی از آن شامل حال صنایع بیشتر کشورها شود همچنانکه تا کنون تعداد زیادی از کشورهای دنیا به قراردادها و پیمان های دسته جمعی حامی محیط زیست و کنترل کننده میزان گرمای زمین پیوسته اند و روز به روز تعداد آنها بیشتر می شود.
از طرفی با توجه به اینکه قریب به 14 درصد انرژی مصرفی بخش صنعت در دنیا مربوط به تولید سیمان و 5 تا 6 درصد از گازهای گلخانه ای ورودی به جو نیز حاصل فعالیت کارخانجات سیمان است فلذا کاستن هر چه بیشتر مصرف انرژی و تولید CO2 بطور عمده مترادف با تولید کلینکر کمتر و کاستن از سهم کلینکر در سیمان و بتن است. استفاده از مواد جایگزین بخشی از کلینکر در تولید سیمان مدتهاست مورد توجه تولید کنندگان سیمان دنیا قرار گرفته است و موادی از جمله پوزولان، سرباره، کائولن خاکستری بادی، دوده سیلیسی، آهک و..... با درصد های متفاوتی بکار گرفته شده اند که هر کدام به نوبه خود مزایا و معایبی را دارد و برای مصارف متفاوتی تجویز می شود.
بدون شک حجم عمده تولید سیمان دنیا در آینده ی نزدیک به سمت سیمان های آمیخته و مرکب سوق خواهد یافت و ضرورت دارد بازار تولید و مصرف سیمان کشور نیز متناسب با این محصولات بسترسازی و جهت دهی شود.
لذا با منظور نمودن این موارد ، طبیعی است ادامه حرکت بر مدارقبل و تولید با شرایط گذشته می تواند منجر به آینده ای روبه شکست برای این صنعت شود و لازم است واحدهای تحقیق و توسعه، و پژوهش در کارخانجات سیمان و انجمن های مربوطه فعالتر شده و نسبت به تولید محصولات با کیفیت که نیازهای متنوع بازار را برآورده نماید، اقدام نمایند.
مزیت‌های این نوع سیمان نسبت به سایر سیمان‌ها چیست؟
از مهمترین دلایل تولید و مصرف سیمان‌های آمیخته می‌توان به افزایش ماندگاری و کیفیت بتن در درازمدت، کاهش مصرف منابع طبیعی تجدیدناپذیر ، کاهش میزان آلودگی های زیست‌محیطی و سازگاری بیشتر با محیط زیست، کاهش مصارف انرژی حرارتی در تولید کلینکر و انرژی الکتریکی در سایش ، مصرف ضایعات و مواد زاید سایر صنایع، کاهش میزان دی اکسید کربن تولیدی فرایند کلینکریزاسیون ، افزایش دوام ملات و بتن تولیدی و بطور خلاصه حفظ سرمایه های ملی و جهانی اشاره کرد.
اگر چه در پاره ای موارد هنوز تصور می شود سیمان های آمیخته بدلیل قیمت ارزانتر توسط کارخانجات تولید میشود اما این خطای نگرشی است که اشتباها بدلیل عدم شناخت علمی این محصولات رخ داده است، اگر با نگرش همه جانبه به موضوع سیمان های آمیخته نگریسته شود مسایل مهمی از جمله استفاده بهینه از منابع و حفظ محیط زیست و بهبود خواص کیفی این سیمان ها که در ابعاد جهانی تاثیرگذار است، میتواند تا حدودی اهمیت موضوع را آشکار نماید ضمن آن که تولید این محصولات بدلیل تنوع مواد اولیه نیاز به تجهیزات و ماشین آلات جداگانه و کنترل های مضاعف کیفی و تولیدی دارد که گاها هزینه های زیادی به کارخانه تحمیل نموده و این دامنه از تولیدات را به قیمت تمام شده بالاتری خواهد رساند فلذا اگر کارخانجات تولیدی سیمان تولید این محصولات را ترویج می نمایند نه برای صرفه اقتصادی بلکه بجهت حفظ منابع، بهبود کیفیت و کاهش آلایندگی حاصل CO۲ است و جا دارد این نگرش مورد حمایت جدی واقع شود.
در کشور ما آیا تولید این نوع سیمان صورت گرفته ویا در درست اقدام هست یاخیر؟
بله نزدیک به ۳۰ سال است تولید برخی از انواع سیمان های آمیخته در کشور ما آغاز شده است. اگر چه تولید سیمان های سرباره ای و پوزولانی در کشور ما با دامنه تقریبی 15-۳۵ درصد هم صورت گرفته است اما در کشورهایی که بصورت هدفمند و علمی این نوع سیمان ها تولید و مصرف میشود افزودنی ها تا میزان حتی ۹۰ درصد وزن سیمان را تشکیل می دهند و این موضوع لزوم توجه جدی و آموزش همه جانبه مدیران صنعت سیمان ، انجمن های سیمان و بتن، مراکز تحقیقات ساختمان و مسکن، نظام مهندسی ساختمان و نهاد های مصرف کننده سیمان را می طلبد.
همانطور که اشاره شد بدلیل عدم توجه به مساله سوخت، محیط زیست و از همه مهمتر عدم ایجاد بستر فرهنگی مناسب در جامعه، هنوز ضرورت های تولید و مصرف این سیمان ها در کشور به خوبی حس نشده و از این پتانسیل بهره کافی برده نشده است و آگاه سازی عموم مردم در این خصوص نیز میتواند تا حدودی راهگشا باشد، اما آنچه در ضرورت آن شکی نیست آن ست که هر روز که دیرتر اقدام کنیم منابع بیشتری از آیندگان را مصرف و صدمه بیشتری به محیط زیست فرزندانمان وارد کرده ایم.
لطفا اهم دستاوردهای سیمان کرمان در تولید سیمان های آمیخته را عنوان بفرمایید.
شرکت سیمان کرمان با داشتن 3 خط تولید و تکنولوژی‌های متفاوت یکی از متنوع ترین سبد محصولات سیمانی در کشور را داراست و تولید انواع سیمان خاکستری و سفید و سیمان‌های ویژه حاصل تلاش‌های شبانه روزی پرسنل کارخانه است. استراتژی گروه صنایع سیمان کرمان تولید محصولات خاص با ارزش افزوده بالا و تنوع تولید است. دانش و تخصص فنی و علاقه‌مندی کارشناسان گروه صنایع سیمان کرمان در کنار مرکز تحقیق و توسعه پیشرفته کارخانه و اعتقاد راسخ مدیریت در حرکت به سوی محصولات دانش‌بنیان از عوامل اصلی نیل به این اهداف است . از این روی در حوزه تحقیق وپژوهش سیمان کرمان توانسته تاکنون چندین مقاله علمی در مجامع بین المللی ارائه نماید وبا حضور در اخرین کنفرانس تخصصی سیمانهای آمیخته در دانشگاه EPFLسوییس درتیرماه سال جاری دستاوردهای جدید سیمان خود را ارایه نماید.
همچنین درامر تولید سیمانهای آمیخته، گروه صنایع سیمان کرمان بعنوان اولین بار در کشور موفق به دستیابی فرمولاسیون و تولید آزمایشگاهی سیمانLC3 ، فرمولاسیون وتولید صنعتی سیمان کامپوزیت ویژه چاههای نفت و گاز که نسل جدیدی از سیمان های حفاری است و نیز تولید سیمان سبز سیلیکومنگنز شده است . لازم به ذکر است که از سالیان قبل نیز این شرکت تولید انواع سیمان های پوزولانی و پوزولانی ویژه را در سبد محصولات خود داشته است.
در حقیقت سیمان کرمان بر خلاف رویه های جاری و با تکیه بر اصل خودباوری و تحقیق و توسعه قدم در راه تولید سیمان های نو با کاربردهای ویژه گذاشته است، و در چشم انداز خود برآن است به برند ویژه تولید سیمانهای خاص در کشور بدل شود و بر همین اساس برای خاص شدن سعی در ایجاد مزیت رقابتی و ارزش در تولید محصولات ویژه دارد.
اگر صحبت پایانی در خصوص این گفتگو دارید بفرمایید.
از راه‌اندازی اولین کارخانه سیمان ایران ۹۰ سال می گذرد و از آن زمان تاکنون این صنعت دوران پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است . در سال 1388 کشور در صنعت سیمان به خودکفایی رسیده و از آن پس کارخانجات سیمان نه فقط پاسخگوی مصرف داخلی کشور بوده‌اند بلکه علیرغم تمام تحریم ها اقدامات خوبی در زمینه صادرات نیز انجام داده‌اند، اما بدلایلی که برشمرده شد و از جمله عدم وجود فرهنگ استفاده از سیمان های آمیخته و توجه کمتر به مسایل زیست محیطی و مباحث انرژی، حجم عمده تولید سیمان کماکان بصورت سنتی که معمولا در تیپ 2 خلاصه می شود صورت می گیرد.
این صنعت علاوه بر همت صنعتگران خود که درتمام شرایط سخت شبانروزی تلاش می کنند، نیازمند مساعدتهای دستگاههای اجرایی و نظارتی همچون وزارت صمت، محیط زیست، دارایی و امور مالیاتی وزارت اقتصاد و.... است که با هموار نمودن مسیر وریل گذاری مناسب و اعمال سیاست های تشویقی برای کارخانجات تولید کننده سیمان آمیخته و مصرف کنندگان آن شرایطی را ایجاد نمایند که به فراگیری هر چه بیشتر این محصولات دوست دار محیط زیست بیانجامد.
از آنجا که آینده ساخت وساز قطعا با نسل جدید سیمانهای مرکب وکامپوزیت متصوراست و هیچ صنعتی بدون به روز رسانی وهمگام شدن با سیر تحولات علمی وارزش افرین نمی تواند به حیات خود ادامه دهد بایستی انتظار تحولات زیادی در این زمینه در کوتاه مدت داشته باشیم. اما آنچه مسلم است این که در آینده ی خیلی نزدیک در دنیا سیمان های پرتلند خالص به ندرت به تنهایی مصرف می شوند بنابر این بایستی ضمن هدفگذاری به سمت تولید حداکثری سیمان های آمیخته ، مصرف فاکتور کلینکر در سیمان را محدود شود که این نوع از تولید صرفا با مصرف سیمان های آمیخته امکانپذیر است، به عبارتی: سیمانهای آمیخته ، گام اجتناب ناپذیر صنعت سیمان کشور است.